Kolagenozy – objawy, przyczyny, leczenie

Kolagenozy określane są jako choroby układowe tkanki łącznej.  Kolagenozy, jako choroby układowe mają podobne mechanizmy działania. Na ich skutek zostaje rozchwiana równowaga immunologiczna w ciele człowieka. Kolagenozy powodują patologiczne zmiany zwyrodnieniowe w naszym ciele. W efekcie powstają przeciwciała, przeciwko antygenom własnych komórek. Są to np. składniki jądra komórkowego, czy cytoplazmy.

Choroby tkanki łącznej

Do kolagenoz zaliczamy takie schorzenia jak:

• reumatoidalne zapalenie stawów,
• toczeń rumieniowy układowy,
• młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (nazywane również chorobą Stilla),
• rumień guzowaty,
• zespół antyfosfolipidowy,
• twardzina układowa,
• czy też układowe zapalenie naczyń (w różnych odmianach i formach).

Nie da się ukryć, że kolagenozy najczęściej dotyczą skóry oraz stawów. Kolagenozy choroby układowe mają miano chorób ogólnoustrojowych. Objawy choroby kilkukrotnie częściej obserwowane są u kobiet niż u mężczyzn. Wiek, w którym występują to najczęściej 30-50 rok życia.

Objawy kolagenozy

Kolagenoza to grupa różnych chorób układowych tkanki łącznej. Każda choroba ma swoje unikatowe i charakterystyczne objawy, jednakże istnieją też symptomy wspólne dla większości z nich. Będzie to m.in.:

• stan podgorączkowy,
• gorączka,
• różnego rodzaju infekcje,
• ogólne zmęczenie i osłabienie organizmu,
• utrata masy ciała, oprócz infekcji, do wystąpienia tego objawu przyczynia się również brak apetytu.

Bardziej charakterystyczne objawy, które pozwolą nam zacząć przypuszczać, że dotknęła nas kolagenoza, czyli choroba układowa tkanki, to:

• bóle oraz obrzęki stawów,
• niewielki białkomocz,
• różnego rodzaju zmiany skórne (zmiany koloru lub tekstury skóry, ale także wysypki i pokrzywki),
• nagła zmiana wyglądu twarzy,
• zmiany dotyczące widzenia, zmiany te dotyczą przede wszystkim ostrości widzenia,
• mdłości i rzadziej wymioty.

Inne objawy kolagenozy, to:

• Objaw Raynaud, tzn. sinienie i blednięcie kończyn, najczęściej dotyczy to palców u rąk. Ten symptom można zaobserwować pod wpływem zmiany temperatury otoczenia.
• Osłabienie i wypadanie włosów,
• uczulenie na promienie słoneczne,
• odczuwanie ciągłej suchości jamy ustnej, oczu oraz pochwy,
• osłabienie i ból mięśni.

Bardzo rzadkie, ale charakterystyczne objawy kolagenozy, to:

• padaczka,
• udar mózgu,
• zapalenie nerwów i zakończeń nerwowych,
• choroby opłucnej,
• zapalenie nerek.

Były to najogólniejsze objawy, które mogą występować przy każdej odmianie kolagenozy. Jednakże dla każdego schorzenia będą się one trochę różniły. Aby scharakteryzować ich pochodzenie trzeba skupić się na unikatowych symptomach dla każdej grupy chorób z osobna.

Reumatoidalne zapalenie stawów

Charakterystyczne objawy:

• nieprzemijający ból, obrzęk oraz uczucie sztywności w obrębie stawów,
• wrażliwość stawów na ucisk,
• ograniczona ruchomość stawów,
• możliwość trwałego zniekształcenia się stawów.

Ostatniego symptomu, oczywiście nie jesteśmy w stanie zaobserwować gołym okiem. Jednakże, zanim nasze stawy ulegną deformacji, powinniśmy niezwłocznie udać się do lekarza. Wczesne wykrycie nie dopuści do końcowej fazy choroby, podczas której nasze stawy ulegną zniekształceniu.

Toczeń rumieniowy układowy

Charakterystyczne objawy:

• Pojawiający się rumień, czyli wyraziste zaczerwienienie, najczęściej na twarzy, ale mogą to być też inne części ciała. Rumień ten jest na tyle charakterystyczny, że kształtem przypomina motyla,
• łysienie,
• przy toczniu rumieniowatym częściej niż przy innych chorobach występuje wyżej opisywany objaw Raynauda.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, nazywane również chorobą Stilla

Charakterystyczne objawy:

• Stan zapalny wielu stawów (od 1 do 4), np. stawów kolanowych, palców rąk i nóg, kostek, nadgarstków, bioder oraz łokci,
• przewlekłe zapalenie błony naczyniowej oka,
• wahająca się temperatura ciała od stanów gorączkowych po zbyt niską temperaturę ciała,
• wysypki,
• stany zapalne organów wewnętrznych.

Bardzo rzadko:

• zapalenie mięśnia sercowego,
• choroby płuc oraz opłucnej,
• zapalenie osierdzia.

Rumień guzowaty

Charakterystyczne objawy:

• twarde, czerwone guzki na skórze, które bolą podczas dotykania,
• ból brzucha,
• kaszel.

Zespół antyfosfolipidowy

Charakterystyczne objawy:

• zakrzepica,
• zmiany martwicze, najczęściej na palcach,
• zmiany skórne, m.in. owrzodzenia, przeważnie w okolicy podudzi.

Twardzina układowa

Charakterystyczne objawy:

• Zmiany skórne, takie jak: pergaminowa, świecąca się, stwardniała i mocno ściągnięta skóra, najczęściej pojawiająca się na twarzy, klatce piersiowej oraz rękach.
• Kłopoty z przełykaniem.

Zwyrodnienia mięśni szkieletowych

Charakterystyczne objawy:

• Osłabienie mięśni w obrębie obręczy barkowej, biodrowej, ramion, karku i oraz ud.
• Rumień, przeważnie na twarzy i dekolcie, ale także w okolicach karku, barków, ud i bioder.

Przyczyny kolagenozy

Kolagenozy, to choroby autoimmunologiczne. Oznacza to, że podczas ich przebiegu nasze komórki układu odpornościowego atakują tkanki własnego organizmu. W przypadku kolagenoz chodzi o tkankę łączną. Organizm błędnie definiuje obecność swoich własnych komórek, sądzi, że są to komórki wrogie.

Niestety, obecnie przyczyny chorób autoimmunologicznych nie są znane.

Istnieją jedynie teorie i przypuszczenia, że choroby autoimmunologiczne mają podłoże genetyczne, hormonalne lub środowiskowe. Niektórzy skłaniają się też ku innym wytłumaczeniom. Sądzą, że choroby autoimmunologiczne pojawiają się i rozwijają w następstwie różnych infekcji, czy też zaburzenia w funkcjonowaniu limfocytów.

Jednakże są to tylko teorie i przypuszczenia, ciężko więc stwierdzić skąd te choroby się biorą.

Diagnostyka

Aby postawić odpowiednią diagnozę i stwierdzić, jakiego typu kolagenoza jest tutaj przyczyną problemów zdrowotnych pacjenta, trzeba przeprowadzić szereg badań laboratoryjnych.

Pośród podstawowych badań jest OB, morfologia krwi wraz z rozmazem, aktywności transaminaz, określenie poziomu kreatyniny oraz badanie ogólne moczu i określenie zawartości w nim białka.

Po podstawowych badaniach, w celu postawienia dalszej, bardziej sprecyzowanej diagnozy specjalista – najczęściej reumatolog – powinien zlecić badania krwi w kierunku przeciwciał przeciwjądrowych (ANA1, ANA2, dsDNA), RF IgM, accp, testy markerów stanu zapalnego takich jak białko C-reaktywne i szybkość sedymentacji erytrocytów (ESR).

Dla dodatkowego potwierdzenia lb obalenia tezy o chorobie kolagenozy można wykonać test na suchość oczu i suchość jamy ustnej, badania neurologiczne, m.in. EMG, EEG oraz USG brzucha i stawów, biopsje tkanki, echo serca, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.

Zawsze warto wiedzieć jakie badania powinno się wykonywać podczas diagnostyki poszczególnych chorób, które u siebie podejrzewamy.

Lekarze niestety często nie chcą lub nie mogą wystawiać skierowań na pełen pakiet badań. Wiąże się to też z długimi kolejkami. Wykonanie wszystkich możliwych badań może bardzo rozłożyć się w czasie i opóźnić leczenie. Jednakże wykonanie kilku podstawowych badań, które na 100% potwierdzą chorobę, jest konieczne i warto się o to ubiegać, a co za tym idzie znać badania, jakie powinniśmy mieć wykonane.

Leczenie

Przede wszystkim trzeba podkreślić, że każdy rodzaj schorzenia leczy się inaczej. Nie ma jednej, unikatowej metody leczenia.

Reumatoidalne zapalenie stawów

W tym przypadku stosuje się leki, które łagodzą dolegliwości i hamują degradację stawów. Pomocne w leczeniu są również leki niesteroidowe, przeciwbólowe i przeciwzapalne. Wielu specjalistów decyduje się również na skierowanie pacjenta do fizjoterapeuty oraz na przepisanie specjalistycznej diety, która pomoże odbudować nadszarpnięte chorobą stawy.

Toczeń rumieniowy układowy

Tutaj nie ma innej możliwości, aniżeli tylko terapia farmakologiczna. Leki, które są przepisywane pacjentowi, to m.in. leki niesteroidowe, leki przeciwzapalne oraz leki przeciw malaryczne.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, nazywane również chorobą Stilla

Leczenie tej dolegliwości, to przede wszystkim podawanie pacjentowi glikokortykosteroidów oraz leków immunosupresyjnych. Tutaj również, nie tyle pomocna, ile konieczna okazuje się fizjoterapia. W niektórych, najcięższych przypadkach konieczne jest jednak też leczenie operacyjne.

Rumień guzowaty

Rumień guzowaty, w przypadku zdiagnozowania, że pojawił się przez bakterie, leczy się za pomocą antybiotyków. Dodatkowo można okładać i smarować chorobowo zdeformowane miejsca.

Zespół antyfosfolipidowy

Przy tym schorzeniu pacjentowi podaje się przede wszystkim leki przeciwzakrzepowe. Konieczne jest również, oczyszczenie osocza chorego ze zbędnych składników za pomocą plazmaferezy. Doustnie podawane są również cyklofosfamidy oraz dożylnie podawana jest heparyna i immunoglobuliny.

Twardzina układowa

Tutaj wystarczą tylko leki rozszerzające naczynia krwionośne podawane wraz z lekami immunosupresyjnymi.

Zwyrodnienia mięśni szkieletowych

Najpierw stosuje się leczenie farmakologiczne, aby zażegnać stany zapalne i uśmierzyć ból. Następnie powrót do zdrowia nie będzie możliwy bez odpowiedniej rehabilitacji, czy fizjoterapii.

Rokowania

Jak już wiemy kolagenoza, to bardzo złożone schorzenie. Wiele jest jej odmian, objawów i metod leczenia, a przyczyny niestety nie są znane.

W zależności od wielu czynników rokowania mogą być bardzo, ale to bardzo różne.

Niektóre choroby, te z nieznacznymi objawami i łatwym przebiegiem nie powinny mieć żadnych tragicznych skutków. Jednak niestety, te cięższe odmiany choroby mogą stanowić nawet zagrożenie dla życia pacjenta. Mowa tu o tych rzadkich, ale bardzo poważnych przypadkach, podczas gdy atakowane przez chorobę są główne narządy wewnętrzne, takie jak serce czy płuca.

Jeśli zgłosimy się do lekarza, możliwie jak najszybciej po zaobserwowaniu u siebie pierwszych niepokojących objawów, wszystko powinno skończyć się dobrze. Zgłoszenie się na wczesnym etapie choroby oraz szybka i prawidłowa diagnoza zatrzymają chorobę, która najprawdopodobniej nie zdążyła jeszcze pozostawić trwałych zmian w naszych narządach wewnętrznych.

Leczenie kolagenoz może trwać wiele lat i często wymaga zażywania leków do końca życia, jak przy większości chorób autoimmunologicznych.

Na pewno nie obejdzie się bez zmiany stylu życia chorego. Trzeba wprowadzić odpowiednią, zdrową dietę, unikać używek, przyjmować suplementy diety i regularnie kontrolować stan zdrowia u lekarza. Na początku leczenia trzeba również znaleźć czas na wizyty u fizjoterapeuty.

Porady i podsumowanie

Kolagenoza wykryta na wczesnym etapie jej postępowania, to nie wyrok śmierci.

Ważne jest, aby słuchać swojego ciała i ze wszystkimi niepokojącymi nas objawami udać się niezwłocznie do lekarza. Im szybciej, tym lepiej, ponieważ szybka diagnoza pierwszych objawów i reakcja zwiększają nasze szanse na zatrzymanie choroby i życia z nią w stosunkowej zgodzie.

Niestety, nie wiemy jak przed chorobami autoimmunologicznymi bronić się zawczasu. Na pewno pomocny jest zdrowy tryb życia. Odpowiednia dieta, aktywność fizyczna itp., ale nie jest to reguła, gdyż teorie o genetycznym podłożu tych chorób wskazują na to, że nie musi być to zależne wcale od nas.

Musimy pamiętać także o regularnym badaniu się. Podczas takiego co półrocznego lub corocznego badania, chociażby samej krwi możemy zostać zdiagnozowaniu, gdy choroba układowa tkanki łącznej jest jeszcze naprawdę w zalążku i dzięki temu zatrzymać ją na etapie całkowicie niezagrażającym naszemu życiu.